Calotriton arnoldi

Calotriton arnoldi
Carranza & Amat, 2005
Okres istnienia: 1,5–0 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 1.5/0 ↓ 1.5/0
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Rodzina	salamandrowate
Rodzaj	Calotriton
Gatunek	Calotriton arnoldi
Podgatunki
C. a. arnoldi Carranza & Amat, 2005 C. a. laietanus Talavera, Valbuena-Ureña, Burriel-Carranza, Mochales-Riaño, Adams, Amat, Carbonell & Carranza, 2024
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
krytycznie zagrożony
Zasięg występowania

Calotriton arnoldi – gatunek płaza ogoniastego z rodziny salamandrowatych (Salamandridae).

Epitet gatunkowy płaza upamiętnia brytyjskiego herpetologa E.N. Arnolda.

Od swej najbliższej krewniaczki traszki pirenejskiej (Calotriton asper) odróżnia się gładszą, czekoladową na grzbiecie, a przezroczystą na brzusznej stronie ciała skórą, podgardlem barw różowej i kości słoniowej, a także szczegółami anatomii kręgów ogonowych. Badania genetyczne wskazują, że linie obu gatunków zaliczanych do rodzaju Calotriton rozeszły się około półtora miliona lat temu.

Inne badania szacują ten czas na 1,7 miliona lat temu, a także zaowocowały ustaleniem następujących powiązań (Carranza & Amat, 2005, uproszczone):

	Lyciasalamandra atifi Salamandra s. bernardezi
	Pleurodeles Euproctus montanus Euproctus platycephalus Lissotriton Mesotriton alpestris inexpectatus Neurergus kaiseri Calotriton arnoldi Calotriton asper Triturus

W obrębie samego gatunku C. arnoldi wyróżnia się dwie odmienne pod względem genetycznym i morfologicznym populacje, zamieszkujące dwie strony doliny rzecznej. Stanowią one dwa osobne podgatunki – nominatywny i opisany w 2024 roku C. arnoldi laietanus.

Odkrycie i występowanie

Zwierzę znane jest nauce od niedawna. Odkryto je w 2005 w obrębie hiszpańskiego Parku Naturalnego Montseny (Parque natural del Montseny).

Płaz ten występuje jedynie na północnym wschodzie Hiszpanii, a dokładniej w Katalonii, w miejscu odkrycia go; jest to jedyny przedstawiciel rzędu płazów ogoniastych będący endemitem wymienionego państwa, a zarazem jedyny współczesny przedstawiciel kręgowców endemiczny dla Katalonii. Zasiedla tereny położone na wysokości 600–1200 metrów n.p.m. Na obszarze poniżej 40 km² żyje około półtora tysiąca osobników, zamieszkując 7 strumieni. Siedlisko płaza to oligotroficzne strumienie o zimnej (poniżej 15 °C), czystej wodzie, w której rozpuszcza się duża ilość tlenu. Strumienie te mają bardzo strome brzegi i położone są głównie w lasach bukowych, ale także dębowych z domieszką olszy czarnej. Generalnie nie przemieszcza się prawie wcale, gdyż te same osobniki spotykano w tych samych miejscach lub bardzo blisko.

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN płaz ten od 2008 roku klasyfikowany jest jako gatunek krytycznie zagrożony (CR, ang. Critically Endangered).

Całkowitą liczbę dorosłych osobników tego gatunku określa się na 1000–1500 zwierząt. Ulega ona spadkowi, szacuje się, że w ostatnim dziesięcioleciu obniżyła się ona o 15%. Dotyczy to zwłaszcza wyższych partii strumieni i ma związek z obniżeniem się w nich poziomu wody, butelkowanej i sprzedawanej. Nie można także wykluczyć roli innych zmian w środowisku spowodowanych działalnością ludzką, wspomina się też o globalnym ociepleniu.

Zwierzę zamieszkuje Park Naturalny Montseny, co jednak nie wystarcza dla skutecznej ochrony gatunku. Dlatego też prowadzi się program rozmnażania płaza w niewoli. Obejmuje go także załącznik II konwencji berneńskiej oraz załącznik IV dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej.